Związany z Dunsem Szkotem i Wilhelmem z Ockham (dwoma głównymi średniowiecznymi filozofami scholastycznymi), średniowieczny woluntaryzm teologiczny jest ogólnie przyjęty jako filozoficzny nacisk na boską wolę i ludzką wolność (voluntas superior intellectu). Na przykład Scotus utrzymywał, że moralność pochodzi z woli i wyboru Boga, a nie z jego intelektu czy wiedzy. W związku z tym Bóg powinien być definiowany jako wszechmocna istota, której działania nie powinny i nie mogą być ostatecznie zracjonalizowane i wyjaśnione za pomocą rozumu. Jako taki, woluntaryzm jest zwykle przeciwstawiany intelektualizmowi, którego orędownikiem był scholastyk Tomasz z Akwinu.
Woluntaryzm teologiczny jako podejście do filozofii naturalnej
’Woluntaryzm teologiczny’ odnosi się również do zobowiązań teologicznych – czyli specyficznych interpretacji doktryn chrześcijaństwa – które bezsprzecznie posiadali niektórzy wczesnonowożytni filozofowie przyrody, tacy jak Pierre Gassendi, Walter Charleton, Robert Boyle, Isaac Barrow i Isaac Newton.
Zaowocowało to empirycznym podejściem kojarzonym z wczesnonowożytną nauką. Woluntaryzm dopuszcza zatem, że wiara lub przekonanie o Bogu może być osiągnięte przez wolę, w przeciwieństwie do wymagania uprzedniego boskiego daru wiary dla jednostki. To pojęcie utrzymuje się przynajmniej w takim zakresie, w jakim znalazło przychylność wśród niektórych historyków i filozofów (np. historyk Francis Oakley i filozof Michael B. Foster).
Dwudziestowiecznym teologiem woluntaryzmu był James Luther Adams.
Woluntaryzm metafizyczny
Zwolennikiem woluntaryzmu metafizycznego jest XIX-wieczny niemiecki filozof Arthur Schopenhauer. W jego ujęciu wola nie jest rozumowaniem, lecz irracjonalnym, nieświadomym popędem, w stosunku do którego intelekt stanowi zjawisko wtórne. Wola jest właściwie siłą leżącą u podstaw wszelkiej rzeczywistości.
To wyłożenie dynamiki popęd-intencja-witalność wpłynęło później na Friedricha Nietzschego (wola mocy), Philippa Mainländera (wola śmierci), Eduarda von Hartmanna, Juliusa Bahnsena i Sigmunda Freuda (wola przyjemności)
Woluntaryzm epistemologiczny
W epistemologii woluntaryzm opisuje pogląd, że przekonanie jest kwestią woli, a nie zwykłego zarejestrowania swojego nastawienia poznawczego lub stopnia pewności psychologicznej w odniesieniu do stwierdzonej tezy. Jeśli ktoś jest woluntarystą w odniesieniu do przekonań, spójne jest jednoczesne odczuwanie dużej pewności co do danej propozycji, P, i przypisywanie P bardzo niskiego subiektywnego prawdopodobieństwa. Jest to podstawa zasady refleksji Bas van Fraassena.
